De Universele Postdienst (UPD) is in de wet vastgelegd met als doel te zorgen dat het versturen en ontvangen van post voor iedereen in Nederland toegankelijk blijft. De Nederlandse overheid heeft PostNL aangewezen om de UPD uit te voeren.
De UPD ziet toe op de bezorging van geadresseerde postzegelpost in Nederland en daarbuiten. Onder de UPD-dienstverlening vallen:
De Postwet 2009 beperkt de UPD-dienstverlening in het binnenland tot enkelstuks post. Internationale partijen bulkpost of -pakketten vallen ook onder de UPD. Voor internationale in- en uitgaande post gelden de regels van de Wereldpostunie (Universal Postal Union, UPU).
PostNL is verplicht om een financiële verantwoording bij te houden voor de activiteiten binnen de UPD. Deze verantwoording moet jaarlijks worden gerapporteerd aan de Autoriteit Consument & Markt (ACM). De financiële verantwoording moet worden begeleid door een onafhankelijke accountantsverklaring die onderbouwt dat PostNL de financiële verantwoording van de UPD in overeenstemming met de wettelijke verplichtingen heeft opgesteld.
Conform de Postwet 2009 geldt er een tariefplafond voor zowel brieven en pakketten die worden verstuurd binnen de UPD. Ook wordt het rendement (return on sales) dat PostNL mag maken op deze dienstverlening gelimiteerd op 10%. Het tariefplafond wordt bepaald door de ACM op basis van diverse factoren, waaronder de ontwikkeling van de UPD-volumes, de consumentenprijsindex (als maatstaf voor inflatie) en zover van toepassing eerder genoemde overschrijding van de rendementslimiet.
PostNL kan vervolgens binnen de tariefruimte die de ACM vaststelt zijn tarieven bepalen.
Financiële Verantwoording universele postdienst 2018Op 1 januari 2016 werd de officiële wijziging van de Postwet 2009 tot modernisering en flexibilisering van de UPD-dienstverlening, en het Postbesluit 2009 van kracht. Het Postbesluit 2009 is lagere regelgeving die de algemene bepalingen uit de Postwet 2009 verder uitwerkt.
In woonkernen met meer dan 5.000 inwoners is binnen een straal van 1.000 meter een voor het publiek bestemde brievenbus. Buiten woonkernen met meer dan 5.000 inwoners is binnen een straal van 2.500 meter een voor het publiek bestemde brievenbus.
Mensen kiezen steeds vaker voor het gebruik van social media, sms en e-mail. Er worden steeds meer pakketten verstuurd en ontvangen, maar steeds minder brieven en kaarten. PostNL vangt de gevolgen van de marktveranderingen zo goed mogelijk op door te reorganiseren en te innoveren. Daarnaast is aanpassing van het landelijk dekkend locatienetwerk van brievenbussen, Postzegelverkooppunten, Pakketpunten, Postkantoren en Business Points nodig.
Postkantoren en Pakketpunten zijn belangrijke formules van PostNL. Deze bevinden zich in de winkels van ondernemers, bijvoorbeeld in supermarkten, bouwmarkten en kantoorboekhandels. Met de introductie van het pakketpunt naast het postkantoor biedt PostNL makkelijke e-commerce-dienstverlening aan voor klant en ondernemer.
In een postkantoor kunnen klanten terecht voor zowel post- als pakketdiensten. Daarnaast worden in de meeste postkantoren ook aanvullende diensten aangeboden zoals het overschrijven van een kentekenbewijs. Bij een pakketpunt kunnen klanten een pakket versturen, ophalen of retour sturen. Winkeliers met een pakketpunt kunnen ervoor kiezen hier ook postzegels van PostNL te verkopen. Momenteel en in de komende jaren veranderen we een deel van de postkantoren in pakketpunten en komen er meer pakketpunten bij. Het aantal locaties waar de klant post- én pakketzaken kan regelen neemt daarom toe. Uiteindelijk zal ons locatienetwerk minder postkantoren en brievenbussen, maar meer pakketpunten en postzegelverkooppunten bevatten. Het exacte aantal is mede afhankelijk van ontwikkelingen in de markt en lokale omstandigheden.
In vergelijking met andere Europese landen is het Nederlandse netwerk van brievenbussen bijzonder dicht. PostNL heeft het aantal brievenbussen teruggebracht, waarbij rekening is gehouden met marktontwikkelingen en klantbehoeften. Zo zijn brievenbussen geplaatst op druk bezochte en voor de hand liggende locaties, zoals bij de supermarkt, het treinstation of aan het begin van de woonwijk. Brievenbussen bij zorginstellingen die onder de onafhankelijke zorgvergelijkingswebsite Zorgkaart Nederland vallen, zijn niet verplaatst.
PostNL erkent het belang om inspraak te bieden en advies te vragen aan (lokale) belangenorganisaties van mensen wie aanpassingen in de postvoorziening kan raken. Zo heeft PostNL, volgens wettelijk vereiste, in 2015 met landelijke belangengroepen een klankbordgroep opgericht. Hieraan nemen belangenorganisaties van ouderen, mensen met een beperking, bewoners van het landelijke gebied, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) deel. Dit overleg heeft geresulteerd in overeenstemming over het toekomstige locatiebeleid en de manier waarop advies gevraagd wordt aan (lokale) belangenorganisaties. In april 2016 is PostNL gestart met het betrekken van de betreffende (lokale) belangenorganisaties voor het vragen van advies over het locatiebeleid voor postkantoren en de lokale wijzigingen in het netwerk van brievenbussen.
